Από τον όρμο Κράκαρι στον όρμο των Σφαγείων, απλώνεται μπροστά σου η ισοπεδωμένη έκταση των Λιπασμάτων Δραπετσώνας. Περπατώντας ανάμεσα σε θυσάνους από αγριόχορτα και φρέσκια ρόκα που κυματίζουν με το φύσημα του αέρα και με θέα στον ορίζοντα, ξεπροβάλουν δύο ερειπωμένα εντυπωσιακά κτίρια, απομεινάρια του πάλαι ποτέ εργοστασίου των Λιπασμάτων. Το υαλουργείο, με την επιβλητική ασπροκόκκινη καμινάδα του και το κτίριο με τις γεννήτριες παραγωγής ρεύματος. Δυο κουφάρια εργοστασίων που μέσα στην παρακμή τους - μπάζα, σπασμένα γυαλιά, σκουριασμένες λαμαρίνες, πατώματα με τρύπες- όχι μόνο παραμένουν εντυπωσιακά αλλά επιτρέπουν στο μυαλό να ταξιδέψει στο παρελθόν και να δει τους ανθρώπους… πίσω από τα κτίρια.
Το 1909, εποχές βιομηχανικής συγκρότησης της χώρας αλλά και μεγάλης φτώχειας, στη Δραπετσώνα, λίγο παραπέρα από τον αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας Πύλης, ο Ν. Κανελλόπουλος ιδρύει την Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων Α.Ε. Ήταν το πρώτο επιχειρηματικό εγχείρημα στο οποίο αξιοποιήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στελεχικό δυναμικό επιστημονικά και οργανωτικά καταρτισμένο και από τις σπάνιες, μέχρι τότε φορές, όπου στη συγκρότηση του βιομηχανικού κεφαλαίου συμμετείχαν εξαρχής τράπεζες. Με την εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία το 1922, δημιουργήθηκε ένας οικισμός από παράγκες, η Δραπετσώνα.
Το 1947 τα Λιπάσματα περνάνε από τον Κανελλόπουλο στον Πρ. Μποδοσάκη ο οποίος στο πλαίσιο ανασυγκρότησης εταιρειών την ενέταξε στο Σχέδιο Marshal. Το 1980 η εταιρεία περνάει στον Αλ. Μποδοσάκη, ο οποίος όμως εκτελέστηκε από την ‘’17 Νοέμβρη’’. Το 1992 περνάει στην Εθνική Τράπεζα όπου εξαιτίας των χρεών της εταιρείας κλείνει οριστικά το 1999, δίνοντας ανάσα και ελπίδα στους κατοίκους της Δραπετσώνας. Οι πολλές κινητοποιήσεις τους για το κλείσιμο του εργοστασίου εξαιτίας της περιβαλλοντικής ρύπανσης, της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής αλλά και τις επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων και των ιδίων ήταν πολύ σοβαρές.
Η μαρτυρία του κυρίου ‘’Χ’’ για τον πατέρα του που ήταν εργάτης στα Λιπάσματα ήταν χαρακτηριστική. Τον συναντήσαμε τυχαία στη βόλτα μας δίπλα στη θάλασσα να κοιτάζει τα κουφάρια των εργοστασίων. Μας έπιασε κουβέντα θέλοντας να μας πει όχι τόσο την ιστορία των κτιρίων όσο των ανθρώπων, των εργαζομένων που δούλευαν με άθλιες συνθήκες εργασίας, που ανέπνεαν τοξική σκόνη, που πολλοί απέκτησαν σοβαρά προβλήματα υγείας, κυρίως αναπνευστικά, όπως ο πατέρας του. Μας είπε όμως και για τους κατοίκους, για την σκόνη και τα χημικά που τα έφερνε ο αέρας στα σπίτια τους και για τις απλωμένες μπουγάδες που μαύριζαν από τη σκόνη. Μας είπε όμως και το παράπονο του για το αναξιοποίητο του χώρου. Δεν αντέχει να τα βλέπει έτσι ρημαγμένα αυτά που κάποτε είχαν στη δούλεψή τους μέχρι και 4000 εργαζομένους. Και είναι αλήθεια, ούτε εμείς αντέχουμε να τα βλέπουμε έτσι.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια δημιουργήθηκαν διάφορες επιτροπές για την ανάπλαση του χώρου των Λιπασμάτων, επαφές με τους φορείς, εκδηλώσεις, μακέτες μεγαλόπνοων σχεδίων αλλά και μία σειρά υπουργικών αποφάσεων που άλλαζαν μαζί με τον εκάστοτε υπουργό. Φέτος για πρώτη φορά μετά από δεκαπέντε χρόνια και αφού μεσολάβησε η παραχώρηση από τον ΟΛΠ των 50 μέτρων από την παραλία στο Δήμο Κερατσινίου Δραπετσώνας, τα Λιπάσματα ξαναπήραν ζωή, έστω ένα μικρό μέρος τους. Το ‘’Λιπάσματα - Φεστιβάλ στη Θάλασσα’’ που οργανώθηκε φέτος στο ανοικτό θέατρο που φτιάχτηκε εκεί, έφερε χιλιάδες κόσμο από όλη την Αττική και γέμισε ξανά τους κατοίκους με την ελπίδα της ζωής σε μια πόλη δίπλα στη θάλασσα.
Επιμέλεια / Φωτο: Μαρία Ηλιοπούλου